Η αλήθεια είναι ότι όσο πιο «κοντά» ερχόμαστε στον «άλλο», όσο αυξάνει η αλληλεξάρτηση (και η εξάρτηση) τόσο πιο σημαντική γίνεται η διαδικασία λήψης αποφάσεων της μίας χώρας για την άλλη. Τόσο σημαντικότερη γίνεται η εκλογική διαδικασία της «ξένης χώρας» για εμάς. Ο τρόπος με τον οποίο απεικονίζεται η εκλογική διαδικασία μίας ηγεμονικής δύναμης στα μέσα άλλων χωρών είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί μέσα από αυτή μπορούμε να «διαβάσουμε» τις εικόνες των δύο χωρών και την μεταξύ τους σχέση. Μην ξεχνάμε ότι η εικόνα κάθε κράτους περιέχει μία αξιολογική διάσταση (θετικό ή αρνητικό πρόσημο) ορισμένα αυτόνομα χαρακτηριστικά (π.χ. πλούσια) και ορισμένα χαρακτηριστικά σχέσης (π.χ. «φιλική» ή «εχθρική» δεν είναι μία χώρα γενικά αλλά μόνο ως προς μία άλλη χώρα). Η διαχρονική μεταβολή αυτών των εικόνων σχετίζεται με διαχρονική μεταβολή των σχέσεων καθώς και της προσλαμβανόμενης ισχύος της ηγεμονικής δύναμης.
Υπάρχει, βέβαια, και μία δεύτερη διάσταση. Η παρουσίαση των αποτελεσμάτων των Αμερικανικών εκλογών στα Ελληνικά μέσα είχε πάντα ενδιαφέρον γιατί μας βοηθούσε να καταλάβουμε πολλά όχι μόνον για τις ΗΠΑ, αλλά το κυριότερο, για την Ελλάδα. Κάθε γεγονός που αφορά μία άλλη χώρα φιλτράρεται και ενσωματώνεται στο εγχώριο πλαίσιο αναφοράς ώστε να γίνει κατανοητό και να καταναλωθεί από το εγχώριο ακροατήριο. Αυτή η διαδικασία που αποκαλείται εθνοκεντρισμός ή διαδικασία εσωτερίκευσης (domestication) των ειδήσεων επηρεάζει τι και πως θα παρουσιαστεί στις ειδήσεις. Ουσιαστικά ο τρόπος με τον οποίο περιγράφουμε τα πράγματα αποκαλύπτει εξίσου πολλά για εμάς όσο και για αυτό το οποίο περιγράφουμε.
Πάντα μου έκαναν εντύπωση οι απόψεις των αφελών ιδεαλιστών (ας μου συγχωρεθεί η ταυτολογία) που θεωρούσαν τον έναν πολιτικό πιο φιλέλληνα από τον άλλο, πιστεύοντας ότι ο «καλός» θα μας βοηθήσει. Ακόμα θυμάμαι τους λιβανωτούς που διάβαζα όταν το 1992 εξελέγη ο Κλίντον, στις Ελληνικές εφημερίδες. Ακριβώς οι ίδιοι δημοσιογράφοι, επτά χρόνια αργότερα, όταν ξεκίνησε το «πανηγύρι» στο Κόσσοβο, τον παρουσίαζαν ως νέο Χίτλερ και τον αναθεματίζανε.
Δεν μπορούσαν να αντιληφθούν ότι ο ηγέτης μίας χώρας εξυπηρετεί το συμφέρον της χώρας του και μόνον, ούτε ότι η κανονιστική βάση, το αξιακό σύστημα με το οποίο η ιστορία κρίνει τους ηγέτες, είναι ο βαθμός στον οποίο εξυπηρέτησαν το εθνικό τους συμφέρον και το πόσο ορθολογικά κινήθηκαν προς αυτή την κατεύθυνση. Όσοι δημοσιογραφούντες, πολιτικολογούντες και άλλοι πάση φύσεως αναλυτές αρνούνται να δουν αυτή την αλήθεια και προσλαμβάνουν το πολιτικό γίγνεσθαι, και ιδιαίτερα την πολιτική μεταβολή σε μία ξένη χώρα σε όρους «φιλελληνισμού» ή/και «καλοσύνης» πάσχουν, κατά την γνώμη μου, από την νεύρωση της «κανονιστικής αφέλειας».
Η σημερινή ημέρα είναι η κατάλληλη να εντοπίσουμε και να αξιολογήσουμε όσους συμμετέχουν στον δημόσιο διάλογο καθώς και στοιχεία επάρκειας του αντιληπτικού τους πλαισίου και του αξιακού τους συστήματος. Να κρίνουμε το πόσο ορθολογικές και συνεπώς πόσο αξιόπιστες είναι οι κρίσεις τους και πόσο (πολύ ή λίγο) μπορούμε να τους εμπιστευόμαστε στο μέλλον όταν τα κριτήρια θα είναι λιγότερο εμφανή. Γιατί σε μία δημοκρατία πρέπει να κρίνονται οι πάντες και πρωτίστως πρέπει να κρίνονται οι κρίνοντες.
Athanasios Samaras
The American elections. The CNN slogan: “American voters vote, all the world is influenced”. Wright and precise. The channel, with this teaser tries to sell its stuff designating its importance and in this effort it offers inadvertently the phrase prototype of the democratic shortfall: “the others decide and you undergo”. If the subject was the German and not the American elections, then this phrase would summarize the main problem of the E.U. and it would constitute an important contribution to our self-awareness as Greeks and as Europeans. It is an important and painful contribution as a result of its harsh cynicism and of the even harsher reality that corresponds to it.
The truth is that the “closer” we come to the “other” and the interdependence (as well as the dependence) rises, the more important becomes the decision making process of one country for another. The more important becomes the electoral process of a “foreign” country to us. The way in which the electoral process of a hegemonic power in the middle of other countries is illustrated, is extremely important because through this we can “read” the images of the two countries and the relations between them. We should not forget that the image of each state contains an evaluative dimension (positive or negative operator), some autonomous features (e.g. rich) and some relationship characteristics (e.g. a country is not generally “friendly” or “hostile” but only towards another one). The temporal change of these images is related to the temporal change of the relations as well as of the power intake of the hegemonic power.
There is, of course, a second dimension. The presentation of the results of the American elections in the Greek media had always been interesting because it helped us understand a lot of things not only for the U.S., but mostly, for Greece. Every event concerning another country is filtered and integrated into the domestic frame of reference so as to be understood and consumed by the domestic audience. This process that is called ethnocentrism or domestication of news affects what and how will be presented in the news. Ultimately, the way we describe things reveals equally a lot about us and what we describe.
I was always impressed by the views of naive idealists (forgive me for the tautology), who considered one politician more philhellene than the other, believing that the “good” one will help us. I still remember those who were flattering Clinton in Greek newspapers, when he was elected in 1992. The exact same journalists, seven years later, when started the “festival” in Kosovo, presented him as the new Hitler and were cursing him.
They could not realize neither that the leader of a country serves only the interest of his country nor that the regulatory basis, the value system by which history judges the leaders, is the extent to which they served their national interest and the how rationally they moved towards this direction. Those writing pretending to be journalists, those talking on politics as if they know and every other kind of analysts who refuse to see this truth and they perceive the political process, and particularly the political change in a foreign country in terms of “philhellenism” and/or “kindness” suffer, in my opinion, from neurosis of “regulatory naivety.”
Today is the right day to identify and evaluate those involved in public discourse as well as competence elements of their perceptual framework and value system. To judge how rational and consequently reliable are their crisis and how much (more or less) we can trust them in the future when the criteria will be less than obvious. Because in a democracy everyone must be judged and primarily those who judge.
Athanasios Samaras
Le mot-clé chez CNN à propos des élections américaines: « Les Américains votent ; l’influence rayon sur le monde entier». C’est vrai et précis. C’est en relevant l’importance de cette « plaisanterie » que la chaîne essaie de vendre son produit ; elle prononce donc la phrase où se trouve l’épitomé du déficit démocratique : « ce sont les autres qui décident et c’est toi qui souffres ». Si l’on parlait des élections allemandes et pas des élections américaines, la phrase récapitulerait le problème principal de l’Union européenne et nous aiderait essentiellement à être conscients de soi en tant que Grecs, en tant qu’Européens. Ce serait un processus essentiel mais douloureux à cause de son caractère très cynique et de la réalité très décevante.
Il est vrai que plus que nous nous approchons l’un à l’autre et que l’interdépendance (et la dépendance) s’accroisse, plus que la prise de décision devienne importante d’un pays à l’autre ; plus que le processus électoral du pays « étranger » devienne important pour nous. La manière dans laquelle le processus électoral d’un État souverain est présenté par les médias des pays tiers est très importante car elle nous permet de nous rendre compte du profile des deux pays et de leur relation. Il ne faut pas oublier que le profile de tout pays dispose d’une dimension d’évaluation, de certains traits autonomes (par exemple si le pays est riche) et de certains traits de relation (par exemple, un pays n’est pas « amical » ou « hostile » en général, mais toujours envers un autre pays). Le changement continu des profiles renvoie au changement continu des relations entre les pays ainsi qu’à la puissance obtenue par l’État souverain.
Il existe bien sûr une autre dimension à cela. Les résultats des élections américaines présentés par les médias grecs nous intéressent toujours car nous permettent de comprendre beaucoup sur les États-Unis ainsi que sur la Grèce. Tout événement concernant un autre pays est filtré et intégré dans le cadre de référence du pays connexe en vue d’être bien reçu et digéré par le public connexe. C’est ce processus, appelé l’ethnocentrisme ou la domestication, qui influence les médias à propos de quoi et comment présenter dans les nouvelles. En fait, la manière dans laquelle certaines choses sont décrites relève beaucoup de choses pour nous et également pour ce qu’on décrit.
Ce sont les opinions des idéalistes naïves (permettez-moi la tautologie) selon lesquels les hommes politiques sont considérés comme étant l’un plus philhellène que l’autre qui m’étonnent toujours. Je me rappelle toujours ce que j’ai lu dans les journaux grecs en 1992 quand Bill Clinton a été élu. Ce sont les mêmes journalistes qui, sept ans après, quand la « fête » à Kosovo a commencé l’ont présenté en tant que nouvel Hitler et l’ont damné.
Ils n’arrivaient pas à comprendre que tout dirigeant politique ne sert que l’intérêt de son propre pays ; ni que la base réglementaire, le système des valeurs avec lequel l’histoire fait sa critique sur les dirigeants porte sur le point jusqu’auquel ils ont servi l’intérêt national et la logique dans laquelle ils se sont basés. Tous ceux, à peine des journalistes, des politiciens et des analystes de toute sorte, refusent de voir la vérité et se rendent compte de l’actualité politique et surtout des changements politiques au sein d’un autre pays, avec l’esprit de philhellénisme et/ou de cordialité souffrent à mon avis d’une névrose, du « règle de la naïveté ».
Aujourd’hui c’est une occasion à trouver et évaluer tous ceux qui participent au dialogue public ainsi que certains éléments du cadre de leur considération et de leur système des valeurs. C’est une occasion à décider combien elles sont rationnelles et par conséquent valides sont leurs critiques ainsi que si (plus ou moins) nous pourrons faire confiance à eux dans l’avenir quand les critères seront moins évidents.
Car dans un démocratie il faut critiquer tous et surtout il faut critiquer ceux qui font de la critique.